Pailin, een centrum van edelstenenwinning in de heuvels aan de grens met Thailand, heeft vrede met zijn geïsoleerde ligging. Toen de Rode Khmer in 1979 uit het centrum van de macht werd verdreven, kon ze zich hier moeiteloos verschansen en haar veldtochten tegen de regering ondersteunen door te putten uit de rijke natuurlijke hulpbronnen van het gebied: edelstenen en ongerepte wouden. Er wordt gezegd dat ze alleen al aan de winning van edelstenen $ 10 miljoen per maand verdiende.
Rode Khmer
Ze hield stand tot augustus 1996, toen de plaatselijke commandant Ieng Sary het op een akkoordje gooide met de Cambodjaanse regering: hij kreeg de garantie dat hij niet vervolgd zou worden en nam drieduizend overlopers mee naar de kant van de regering. Dit was tevens het begin van het einde van de Rode Khmer.
Zelfs nu nog spreken oudere inwoners van Pailin met weemoed over de tijd van de Rode Khmer, toen ze onderwijs en gezondheidszorg kregen en voedsel voor de ouderen en behoeftigen. Vandaag de dag doet het marktmechanisme zijn werk en zijn er maar weinig openbare voorzieningen.
Tempel Prasat Yeah Ten
Pailin ligt tachtig kilometer van Battambang, via weg 57. Deze weg kan er slecht bij liggen in de regentijd: overstromingen, bezweken bruggen en in de modder vastgeraakte vrachtwagens zorgen dan geregeld voor langdurige vertragingen.
De weg komt langs een paar bezienswaardigheden, waaronder na vijftien kilometer de Phnom Sampeu en, zo'n tien kilometer verderop in het dorp Sneng, de restanten van een tiende-eeuwse tempel, de Prasat Yeah Ten. Drie ingangen hebben nog een prachtig gebeeldhouwde lateibalk, en achter de moderne tempel staan drie oude bakstenen kapellen, die mogelijk ook uit de tiende eeuw dateren.
Grens met Thailand
Aan de grens met Thailand zitten een paar casino's waar de Thai graag komen, maar vind je geen bezienswaardigheden. Pailin is de reis vanuit Battambang dus alleen waard als je een paar dagen over hebt en een weinig bezocht deel van het land wilt zien.
Je zult in Pailin moeten overnachten als je niet de grens over gaat, want de reis vanuit Battambang kan tussen drie en zeven uur duren.
Heuvel Phnom Yat
Pailin lijkt op een uit de kluiten gewassen, lukraak neergepoot goudzoekersstadje; alleen een paar overheidsgebouwen en de bank maken een enigszins duurzame indruk. In het zuiden van de plaats, aan de weg vanuit Battambang, ligt een kleine maar onmiskenbare heuvel, de Phnom Yat.
Op de top staan mobiele-telefoonzenders en een stoepa, die met geld van een geëmigreerde Cambodjaan in 2000 is gebouwd. De heuvel, een vredig uitkijkpunt om de zonsondergang gade te slaan, is genoemd naar een boeddhistisch pelgrimsechtpaar dat eind negentiende eeuw in Pailin aankwam.
Edelstenenwinning
De jacht en de edelstenenwinning tastten toen al het landschap aan, en Yeah Yat en haar man richtten een meditatiecentrum in op de heuvel, waar ze dicht bij de natuur en de berggeesten konden zijn. Yat begon boodschappen van de geesten te ontvangen dat de bodem voldoende edelstenen zou blijven voortbrengen zolang de mijnwerkers maar eerbied hadden voor de grond, pagodes bouwden en offers brachten.
De bijgelovige mijnwerkers hielden zich hieraan, en bleven edelstenen vinden; vandaag de dag is dat echter een aflopende zaak. De inwoners zeggen dat het ongeluk brengt als je bij de tempel geen klein offer achterlaat voor je Pailin verlaat, om de geesten te danken voor het gebruik van het water en de lucht.
Bloederige tableaus
In de pagode laten bloederige tableaus het lot zien van hen die naar de hel gaan, onder wie een man wiens tong wordt uitgetrokken, iemand die in olie wordt gekookt en een man die met een riek geprikt wordt, zodat hij in een stengel vol doornen klimt.
Verscholen achter de vihara bevinden zich de schamele resten van de vorige pagode - muurschilderingen, vloertegels en een gebarsten stoepa - die vernield werd door de Rode Khmer.
Wat Ratanasaoporn
Hier dichtbij, in een bocht van de weg, staat de Wat Ratanasaoporn, waarvan de ommuring is versierd met een bas-reliëf dat het karnen van de oceaan van melk uitbeeldt. De pagode kwam in 2000 in het nieuws, toen uitkwam dat de monniken dames van plezier hadden ontvangen. Tachtig monniken moesten hun pij inleveren. Van hier loopt de weg omlaag de stad in.
Als je op de rotonde rechtdoor gaat zie je aan je linkerhand, net voor de weg een scherpe bocht naar links maakt, een school voor edelstenenslijpers; op weekdagen kun je hier soms zien hoe de plaatselijk gewonnen edelstenen worden geslepen. Na de scherpe bocht naar links daalt de weg af naar de markt, waar ook enkele edelstenenverkopers hun waar aanprijzen, naast groenteboeren en verkopers van huishoudelijke artikelen.
