Als woonplaats van heer Jagannath en zijn verwanten is Puri een van de belangrijkste heilige oorden voor hindoeïstische Indiërs. Elk jaar komen hier grote aantallen pelgrims voor de Rath Yatra, het befaamde 'Wagenfestival'. Miljoenen mensen stromen toe om te zien hoe drie gigantische, veelkleurige strijdwagens over de hoofdweg worden voortgetrokken.
Religieuze activiteiten
In het midden van dit gewoel steekt de Jagannathtempel hoog uit boven het middeleeuwse hart van de stad en de koloniale buitenwijken. Niet-hindoes worden niet toegelaten, maar laat je daardoor niet afschrikken. De straten en het strand van Puri blijven het hele jaar door het middelpunt van religieuze activiteiten, terwijl in de bazaars allerlei religieuze souvenirs met betrekking tot heer Jagannath te vinden zijn.
Pelgrims in Puri
Drie verschillende soorten bezoekers komen naar Puri. Bengalen uit de middenklasse worden aangetrokken door de puja en de promenade, jonge westerse en Japanse backpackers ontmoeten elkaar en duizenden pelgrims komen uit het landelijke oosten van India om hun respect aan heer Jagganath te betuigen.
In de loop der jaren heeft elke groep zijn eigen stek gevonden. Het zorgt voor een nogal bizar, maar aangenaam sfeertje, met aan de ene kant de relatieve rust van je hotelveranda en aan de andere kant de hectiek van de hindoeïstische activiteiten op het strand.
Goddelijke verblijven
De kolossale Jagannathtempel in Puri is een van de vier heilige dhams of 'verblijven van het goddelijke'. Pelgrims (yatri's) komen hier om drie voorspoedige dagen en nachten bij heer Jagannath door te brengen. De huidige tempel, gemodelleerd naar de oudere Lingarajtempel in Bhubaneswar, werd aan het begin van de twaalfde eeuw gebouwd door de Gangavorst Anantavarman Chodaganga.
Hoewel lange tijd alle kasten tot de tempel werden toegelaten, mogen niet-hindoes nu alleen getuige zijn van de ceremonieën vanaf het platte dak van de Raghunandan Library (ma-za 10-12 en 16-18 uur) tegenover de hoofdingang. Een bibliothecaris begeleidt je de trap op naar het uitkijkpunt vanwaar je de Oostelijke Poort kunt zien. Voor deze dienst verwacht men een donatie, maar hecht geen geloof aan de geldbedragen in het kasboek.
Jagannath tempel
Vanaf het dak heb je goed zicht op de gigantische deul die met 65 meter veruit het hoogste gebouw van de hele regio is. Archeologen hebben het witte pleisterwerk van de toren verwijderd, zodat de gedetailleerde sculpturen zichtbaar zijn. De toren is bekroond met een lange rode wimpel. Het achtspakige wiel (chakra) van Vishnu kondigt de aanwezigheid van heer Jagannath aan.
De piramidevormige daken van de aangrenzende tempelzalen of mandapa's lopen trapsgewijs in hoogte op naar de toren. De zaal die het dichtst bij het sanctuarium staat, de jagamohana (Vergaderzaal), hoort bij het oorspronkelijke gebouw maar de andere twee, de kleinere nata mandir (Danszaal) en bhoga-mandapa (Offerzaal) bij de ingang, werden in de vijftiende en zestiende eeuw gebouwd.
Overdag schuifelen rijen gelovigen door deze zalen voor de darshan, terwijl er 's avonds gewijde muziek wordt gespeeld. Dansende vrouwen en travestieten (mahari's en gotipua's) voerden hier ooit delen op van Jayadevs Gita Govinda, het geliefde levensverhaal van Krishna, ter vermaak van heer Jagannath en zijn verwanten. Nu zijn de traditionele toneelstukken vervangen door blaasmuziek.
Priesters
Buiten het hoofdgebouw aan de linkerkant van de muren om de tempel zijn de keukens. Het voedsel dat hier wordt bereid heet mahaprashad en is gezegend door heer Jagannath. Het schijnt zo zuiver te zijn dat als een brahmaan hiervan een stukje uit de bek van een hond haalt en aan een harijan (een 'onaanraakbare') geeft, dit diens lichaam van alle zonden zal reinigen.
Gelovigen nemen gebroken potten met dhal en rijst mee. Zij kunnen het eten alleen in een onvolmaakte pot aanbieden, aangezien heer Jagannath als enige ter wereld de perfectie belichaamt. Onder de tienduizend ontvangers van de mahaprashad zijn de zesduizend werknemers van de tempel zelf.
Deze dienaars zijn onderverdeeld in 96 overgeërfde en hiërarchische orden die chhatisha niyoga worden genoemd en omvatten de priesters die de godheden verzorgen (tanden reinigen, kleden, voeden, gereedmaken voor de middagslaap, enzovoort) maar ook ambachtslieden die alle materialen voor de dagelijkse rituelen vervaardigen.
Rond de tempel
De drukke straten bij de Jagannathtempel gonzen van commerciële en religieuze bedrijvigheid. Langs Grand Road, de brede doorgaande weg, loopt een levendige bazaar. Men verkoopt er rudraksha mala's (shaïvitische 'rozenkransen' van 108 kralen), ayurvedische medicijnen en afbeeldingen van heer Jagannath. Bekijk de schitterende 'religieuze plattegronden' van Puri.
Vanaf de zuidkant van het grote plein bij de tempel leidt Swargadwar ('Crematie') Road via een smoezelige bazaar naar de hoofdpromenade. Het crematieterrein ligt in de buurt van de zuidkant van het strand. Het is een van de belangrijkste dodenakkers van India, waar nieuwsgierige toeristen beslist niet welkom zijn.
Fietsen
Een aangenamer tochtje (het liefst per fiets) vanaf het hoofdplein leidt naar de gewijde vijvers in het noorden van de stad. Volg de noordmuur van de Jagannathtempel naar het kleine kruispunt in de hoek, sla rechtsaf en houd de smalle, bochtige achterafstraat ongeveer een kilometer lang aan, tot je uitkomt bij de Markandesvara Sagar.
Naar verluidt is deze grote baadplek met steile oevers de plaats waar Vishnu ooit verbleef in de gedaante van een neem-boom, op een zandheuvel waaronder zijn tempel verborgen lag. Van deze boom is geen spoor meer te bekennen, maar de tempels aan de zuidkant zijn het bezichtigen waard, vooral de kleinste, die afbeeldingen van de drie Jagannath godheden herbergt.
Onderdompeling
Als je dezelfde route terug neemt langs het laantje tot aan de eerste kruising en dan links afslaat, kom je na een kilometer bij de Narendra Sagar, de heiligste vijver van Puri. In het midden staat een tempeltje, dat via een voetbrug is verbonden met de ghats. Tijdens de jaarlijkse Chandan Yatra wordt hier elke dag een replica van heer Jagannath, Madan Mohan, naartoe gebracht voor een onderdompeling.
De tempel zelf bevat fraaie muurschilderingen die je tegen betaling (kijk op de prijslijst) kunt fotograferen. Op deze lijst zie je ook welke diensten worden geboden door de pujari's van de tempel, zoals het onwaarschijnlijk klinkende 'bot werpen' of 'haar werpen', hetgeen verwijst naar de rol die de vijver speelt in de beroemde begrafenisrituelen van Puri.
Strand van Puri
Als je vooral rustig wilt kunnen zwemmen en zonnebaden, wordt het strand van Puri een teleurstelling. De strook die langs het vissersdorp loopt is een openluchttoilet en vuilnisbelt van drie kilometer lang. Voor een hygiënische duik ga je drie kilometer verder naar het oosten, voorbij de Sanskrit University.
In het westelijke deel van de stad, bij de Marine Parade, lijkt de sfeer meer op die van een Brits, victoriaans vakantieoord. Dit strand is het domein van de toeristenindustrie, waardoor het er veel schoner is. Je kunt er fijn wandelen en na zonsondergang wordt het er heel gezellig zodra de nachtelijke souvenirmarkt op gang komt.
Vissers
Plaatselijke vissers patrouilleren op het strand als strandwacht en zijn te herkennen aan hun driehoekige strohoeden en hun dhoti's. Ze waden door de branding terwijl ze elkaars handen vasthouden om op de been te blijven. De onderstroom eist elk jaar slachtoffers, dus wees voorzichtig als je gaat zwemmen.
Verder zijn de vissers druk bezig aan CT Road, aan het einde van het strand, waar ze netten boeten en boten repareren. Het vissersdorp is een van de grootste van Orissa, met tientallen zeiltjes die je voor de kust heen en weer ziet gaan. Nadat de vangst aan land is gebracht, wordt hij in manden naar de vismarkt in het dorp vervoerd.
